Inflacja i stopy procentowe — wpływ na kredyty, oszczędności i wyceny

Inflacja określa tempo wzrostu cen, a stopy procentowe to cena pieniądza w czasie. Relacja między nimi wpływa na koszt kredytów, opłacalność oszczędzania i wyceny aktywów. Dla gospodarstw domowych kluczowe jest zrozumienie, jak stopy nominalne i realne przenoszą się na raty, RRSO i realną siłę nabywczą. Dla firm i inwestorów istotne są implikacje dla krzywej dochodowości i dyskontowania przepływów w modelach DCF.

Inflacja: CPI, HICP i oczekiwania

W praktyce używa się kilku wskaźników. CPI — indeks krajowy, HICP — zharmonizowany dla porównań międzynarodowych. Rynki wyceniają inflację oczekiwaną π_e, która wchodzi do równań stóp realnych i wycen instrumentów.

Równanie Fishera: 1 + r_{real} = (1 + i_{nom}) / (1 + π_e).
Przybliżenie: r_{real} ≈ i_{nom} − π_e.

Stopy krótkie, długie i krzywa dochodowości

Stopy krótkoterminowe zależą głównie od polityki pieniężnej. Stopy długoterminowe odzwierciedlają oczekiwania inflacyjne, premię terminową i ryzyko. Krzywa dochodowości (nachylenie, kształt) wpływa na wyceny kredytów stałokuponowych i koszt finansowania emisji.

Relacja spot–forward: (1+S_{0,n})^n = (1+S_{0,k})^k · (1+F_{k,n−k})^{(n−k)}. Z punktu widzenia kredytobiorcy ważne jest, jak zmiany odcinka krótkiego (stopa referencyjna) przekładają się na raty zmienne, a odcinka długiego — na koszt stałej stopy.

Wpływ na raty kredytów

Kredyty ze zmienną stopą mają oprocentowanie: i = stopa_ref + marża. Marża jest stała i zależy od profilu ryzyka (PD, LGD), stopa referencyjna reaguje na cykl.

Przykład raty annuitetowej: A = P·r / (1 − (1+r)^{-n}).
Kwota 300 000 PLN, 25 lat, stopa miesięczna 0,75% (≈ 9,4% p.a.) ⇒ rata ≈ 2 542 PLN.
Wzrost do 1,0%/mies. (≈ 12,7% p.a.) ⇒ rata ≈ 2 811 PLN (~+10,6%).

Efekt stóp na RRSO: przy kosztach pozaodsetkowych zmiana stopy referencyjnej nie przenosi się 1:1 na RRSO, bo część kosztu jest stała (prowizja, ubezpieczenie).

Stała vs zmienna stopa

Stałe oprocentowanie przenosi ryzyko stopy na bank. Cena tego „ubezpieczenia” od podwyżek to wyższy kupon na starcie. Wybór zależy od horyzontu i tolerancji ryzyka. Modele wyceny kredytu łączą PD/LGD z kosztem finansowania, co wyjaśnia różnice marż między produktami i segmentami klientów.

Oszczędności i depozyty

Przy dodatniej inflacji realna stopa depozytu to stopa nominalna minus inflacja oczekiwana. Dla lokat krótkoterminowych liczy się również kapitalizacja i podatek od zysków kapitałowych. Przykładowo, lokata 6% p.a. przy inflacji 4% daje ~2% realnie przed podatkiem. W warunkach odwróconej krzywej depozyty krótkie bywają atrakcyjniejsze względem obligacji długich.

Obligacje i wrażliwość na stopy

Wycena obligacji zależy od dyskonta przepływów. Duration i convexity opisują wrażliwość ceny na ruch stóp. Dla inwestora detalicznego praktyczna jest zasada: im dłuższy termin i niższy kupon, tym większa wrażliwość na wzrost stóp. Instrumenty indeksowane inflacją ograniczają ryzyko realne kosztem specyfiki indeksacji.

Duration w przybliżeniu: zmiana ceny ≈ −Duration · Δy (dla małych zmian stopy rentowności Δy).

DCF i koszt kapitału

W wycenach projektów i przedsiębiorstw dyskontuje się wolne przepływy FCF stopą WACC, która rośnie wraz ze stopami rynkowymi i premią ryzyka. Im wyższe stopy, tym niższa wartość bieżąca przyszłych przepływów. Szczegóły metody i przykłady znajdują się w analizie DCF.

Wzór: PV = Σ FCF_t / (1+WACC)^t.
Wzrost WACC z 8% do 10% przy stałych przepływach 100 rocznie przez 5 lat obniża PV o ~8–10%.

Inflacja a złoto i aktywa realne

Wysoka inflacja zwykle sprzyja aktywom realnym. W praktyce liczy się też koszt utrzymania pozycji. Porównanie form ekspozycji na złoto — fizyczne, ETF, CFD — pokazuje, że różne instrumenty mają odmienne profile kosztów, płynności i ryzyka kontrahenta.

Ryzyko kredytowe i cykl

W okresach podwyższonych stóp pogarsza się obsługa długu, co zwiększa szacowaną PD i wymusza wyższe marże. Dobrą praktyką jest testowanie scenariuszy niekorzystnych: wzrost stóp, spadek dochodów, wzrost bezrobocia. Mechanikę pracy ze scenariuszami opisują testy warunków skrajnych.

Kiedy RRSO myli obraz

RRSO jest metryką porównawczą, ale ma ograniczenia. Przy produktach z elastycznymi nadpłatami lub opłatami warunkowymi rzeczywisty koszt zależy od zachowania klienta. W takich przypadkach warto policzyć przepływy w dwóch wariantach (bez nadpłat vs z nadpłatami) i porównać wyniki zgodnie z metodyką z opisu RRSO.

Przykładowy blok kalkulacyjny

Założenia: kredyt 50 000 PLN, 36 rat, marża 3,0 pp, stopa referencyjna 5,5% p.a., prowizja 2% (1 000 PLN).
Oprocentowanie nominalne: 8,5% p.a. ⇒ r = 0,085/12 ≈ 0,7083%/mies.
Rata annuitetowa: A = 50 000 · 0,007083 / (1 − (1+0,007083)^{-36}) ≈ 1 578 PLN.
Całkowite spłaty ≈ 56 808 PLN; koszt odsetkowy ≈ 5 808 PLN; koszt całkowity z prowizją ≈ 6 808 PLN.
Wzrost stopy ref. o 1 pp ⇒ i_nom = 9,5% p.a., rata ≈ 1 609 PLN (+~2,0%).

Zarządzanie ryzykiem domowego budżetu

Najczęstsze błędy

Wnioski praktyczne

Wysoka inflacja i rosnące stopy zwiększają koszt zmiennych kredytów i obniżają wyceny aktywów o długim duration. Decyzje kredytowe i inwestycyjne należy opierać na przepływach i ryzyku, nie na samej stopie nominalnej. Pomocne są metryki i modele omówione w działach: RRSO, nominalna vs efektywna, modele cen pożyczek, DCF.

Materiał ma charakter informacyjny. Obliczenia przykładowe, uproszczone; parametry (marże, stopy, prowizje) należy podstawić zgodnie z aktualnymi warunkami oferty.